چکلیست ایمنی کارگاه ساختمانی (HSE Checklist)
چکلیست ایمنی کارگاه ساختمانی (HSE Checklist)
راهنمای کامل بازرسی، کنترل خطر و استانداردهای ایمنی محیط کار ساختمانی
---
مقدمه: چرا چکلیست ایمنی حیاتی است؟
کارگاه ساختمانی یکی از خطرناکترین محیطهای کاری در جهان است.
بر اساس آمار وزارت کار ایران در سال ۱۴۰۳، حدود ۲۸٪ از حوادث کاری منجر به جرح یا فوت در کارگاههای ساختمانی رخ دادهاند.
این حوادث غالباً ناشی از بینظمی، فقدان آموزش ایمنی، یا نبود سیستم بازرسی منظم هستند.
اینجاست که نقش چکلیست ایمنی (HSE Checklist) برجسته میشود — ابزاری سیستماتیک برای کنترل خطر، ارزیابی ریسک و اطمینان از رعایت الزامات قانونی.
---
فصل اول: تعریف و اهداف چکلیست ایمنی
چکلیست ایمنی سندی است شامل مجموعهای از سؤالات یا موارد قابل بررسی که برای شناسایی نواقص ایمنی، تجهیزات معیوب و خطرات احتمالی در محیط کار استفاده میشود.
اهداف اصلی:
- شناسایی خطرات بالقوه (Potential Hazards)
- ارزیابی انطباق با استانداردهای HSE
- برنامهریزی اقدامات اصلاحی (Corrective Actions)
- ثبت مستندات ایمنی برای ممیزی داخلی یا قانونی
---
فصل دوم: استانداردها و مقررات مرتبط
چکلیستهای ایمنی باید بر اساس الزامات و استانداردهای معتبر تهیه شوند:
| نهاد / استاندارد | حوزه کاربرد |
| OHSAS 18001 / ISO 45001 | سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفهای |
| ISIRI 12007 | مقررات ایمنی کارگاههای ساختمانی |
| ILO Code of Practice | مقررات بینالمللی کار ساختمانی |
| مقررات ملی ساختمان (مبحث ۱۲) | ایمنی، حفاظت و بهداشت کار در ساختمانها |
| HSE-MS (Iranian Oil Industry) | الگوی مدیریت ایمنی پروژههای صنعتی |
---
فصل سوم: دستهبندی اصلی چکلیست ایمنی کارگاه
چکلیست ایمنی معمولاً در پنج بخش اصلی تنظیم میشود:
- ایمنی عمومی کارگاه
- ایمنی کار در ارتفاع و داربست
- ایمنی تجهیزات و ماشینآلات
- ایمنی برق و سیستمهای الکتریکی
- ایمنی فردی (PPE) و بهداشت کار
---
فصل چهارم: بخش اول – ایمنی عمومی کارگاه
| مورد بررسی | وضعیت | توضیح |
| ورودی کارگاه دارای تابلو ایمنی و محدودیت سرعت است؟ | ☐ بلی ☐ خیر | تابلوها باید مطابق استاندارد ISO 7010 نصب شوند. |
| مسیرهای تردد عاری از مانع و لغزش هستند؟ | ☐ بلی ☐ خیر | لغزش علت ۱۵٪ حوادث کارگاهی است. |
| تجهیزات آتشنشانی (کپسول، جعبه آب) در دسترس و سرویسشدهاند؟ | ☐ بلی ☐ خیر | بررسی تاریخ شارژ هر ۶ ماه یکبار |
| مواد شیمیایی در ظروف دارای برچسب ذخیره شدهاند؟ | ☐ بلی ☐ خیر | الزامی بر اساس ISIRI 11095. |
| سطل زباله صنعتی و سیستم دفع پسماند وجود دارد؟ | ☐ بلی ☐ خیر | بهداشت عمومی کارگاه |
---
فصل پنجم: بخش دوم – ایمنی کار در ارتفاع و داربست
| مورد بررسی | وضعیت | توضیح |
| داربستها توسط شخص مجاز و آموزشدیده نصب شدهاند؟ | ☐ بلی ☐ خیر | مطابق بند ۱۲-۳-۲ مبحث دوازدهم |
| کفپوش داربست سالم و بدون شکستگی است؟ | ☐ بلی ☐ خیر | حداقل ضخامت ۳ سانتیمتر |
| طناب ایمنی (Lifeline) و کمربند ایمنی (Harness) استفاده میشود؟ | ☐ بلی ☐ خیر | الزامی در ارتفاع بالای ۲ متر |
| تابلو هشدار “کار در ارتفاع” نصب شده است؟ | ☐ بلی ☐ خیر | باید در ورودی محدوده نصب شود. |
| نردبانها دارای پایه ضد لغزش هستند؟ | ☐ بلی ☐ خیر | زاویه نصب ۷۵ درجه توصیه میشود |
---
فصل ششم: بخش سوم – ایمنی تجهیزات و ماشینآلات
| مورد بررسی | وضعیت | توضیح |
| دستگاههای برش و سنگ فرز دارای حفاظ ایمنی هستند | ☐ بلی ☐ خیر | جلوگیری از پرتاب ذرات |
| جرثقیلها دارای گواهی معاینه فنی معتبر هستند؟ | ☐ بلی ☐ خیر | تمدید سالانه الزامی است |
| رانندگان ماشینآلات دارای گواهینامه ویژه هستند؟ | ☐ بلی ☐ خیر | مطابق ماده ۸۵ قانون کار |
| مسیر حرکت ماشینآلات از مسیر عابرین جدا شده است؟ | ☐ بلی ☐ خیر | کاهش خطر برخورد |
| سرویس و نگهداری دورهای ثبت میشود؟ | ☐ بلی ☐ خیر | الزامی در سیستم HSE-MS |
---
فصل هفتم: بخش چهارم – ایمنی برق و سیستمهای الکتریکی
| مورد بررسی | وضعیت | توضیح |
| تابلو برق دارای قفل و برچسب هشدار است؟ | ☐ بلی ☐ خیر | مطابق IEC 60439. |
| کابلهای برق فاقد پارگی و اتصال غیرمجاز هستند؟ | ☐ بلی ☐ خیر | بازدید روزانه ضروری است |
| فیوز و کلید محافظ جان (RCD) نصب شده است؟ | ☐ بلی ☐ خیر | الزامی برای مدارهای مرطوب |
| زمینکردن مناسب تجهیزات (Earthing) انجام شده؟ | ☐ بلی ☐ خیر | مقاومت زیر ۲ اهم مجاز است |
| پرسنل برقکار دارای گواهی آموزش ایمنی برق هستند؟ | ☐ بلی ☐ خیر | باید سالانه تمدید شود |
---
فصل هشتم: بخش پنجم – ایمنی فردی (PPE) و بهداشت کار
| مورد بررسی | وضعیت | توضیح |
| تمامی کارگران از کلاه، کفش و لباس ایمنی استفاده میکنند؟ | ☐ بلی ☐ خیر | تجهیزات باید دارای ISIRI یا CE باشند |
| دستکش مناسب نوع کار انتخاب شده؟ | ☐ بلی ☐ خیر | ضدبرش، ضدحرارت یا شیمیایی |
| ماسک فیلتردار برای فعالیتهای گردوغبارزا استفاده میشود؟ | ☐ بلی ☐ خیر | الزامی در برشکاری و گچکاری |
| عینک ایمنی یا شیلد محافظ در کارهای پرتابی استفاده میشود؟ | ☐ بلی ☐ خیر | مطابق استاندارد EN 166 |
| سرویسهای بهداشتی و امکانات رفاهی در کارگاه موجود است؟ | ☐ بلی ☐ خیر | رعایت آییننامه بهداشت کار |
---
فصل نهم: امتیازدهی و ارزیابی نهایی
هر مورد در چکلیست دارای وزن اهمیت (Weight) بین ۱ تا ۵ است.
امتیاز نهایی با فرمول زیر محاسبه میشود:
HSE\ Score = \frac{\text{جمع امتیازات رعایتشده}}{\text{جمع کل امتیازات}} \times 100
| سطح ایمنی | بازه امتیاز | وضعیت |
| عالی | ۸۵ تا ۱۰۰ | قابل قبول |
| متوسط | ۶۰ تا ۸۴ | نیازمند اصلاح |
| ضعیف | کمتر از ۶۰ | پرخطر – توقف کار الزامی |
---
فصل دهم: پیادهسازی سیستم چکلیست دیجیتال
در سال ۲۰۲۵ بسیاری از شرکتهای پیمانکاری در ایران از اپلیکیشنهای HSE دیجیتال برای ثبت چکلیستها استفاده میکنند.
ویژگیهای کلیدی این سیستمها:
ثبت خودکار زمان و مکان با GPS
امکان بارگذاری عکس نواقص
ارسال اعلان (Notification) برای اقدامات اصلاحی
ذخیره گزارشها در داشبورد مدیریتی HSE
برندهایی مانند HSE-Tech و Siata Safety App در حال توسعه نرمافزارهای بومی چکلیست دیجیتال هستند که با گوشیهای هوشمند کارگران و ناظران سازگار است.
---
جمعبندی
چکلیست ایمنی کارگاه، ابزاری ساده ولی حیاتی برای پیشگیری از حادثه، کاهش ریسک و ارتقای فرهنگ ایمنی است.
هیچ پروژهای بدون کنترل سیستماتیک ایمنی نمیتواند ادعای استاندارد بودن داشته باشد.
بهطور خلاصه:
هر پروژه باید حداقل هفتهای یکبار بازرسی ایمنی کامل داشته باشد.
نواقص ثبتشده باید در کمتر از ۷۲ ساعت اصلاح شوند.
مسئولیت اجرای چکلیست با سرپرست HSE یا مدیر پروژه است.
«ایمنی هزینه نیست؛ سرمایهای است برای حفظ جان و اعتبار سازمان.»
---
در فروشگاه ما میتوانید مجموعه کامل تجهیزات ایمنی کارگاهی شامل کلاه، کفش، دستکش، عینک، و تابلوهای هشدار را تهیه کنید.
