نکات نگهداری از لباس کار و افزایش عمر آن
? نکات نگهداری از لباس کار و افزایش عمر آن
راهنمای فنی برای افزایش دوام و کارایی لباس کار در محیط‌های صنعتی و عمرانی
مقدمه: لباس کار، فراتر از پوشش
لباس کار صرفاً یک پوشش نیست؛ بلکه بخشی از سیستم ایمنی فردی است که کاربر را از خطرات فیزیکی، شیمیایی و حتی حرارتی محافظت می‌کند.
در بسیاری از صنایع مانند نفت و گاز، فولاد، برق و ساختمان، نوع لباس کار می‌تواند بین حادثه و ایمنی کامل تفاوت ایجاد کند.
اما حتی بهترین لباس کار نیز بدون نگهداری صحیح، پس از مدت کوتاهی خاصیت حفاظتی خود را از دست می‌دهد.
هدف این مقاله، ارائه‌ی راهنمایی جامع و علمی برای نگهداری اصولی لباس کار، افزایش عمر مفید آن و حفظ ویژگی‌های ایمنی مطابق استانداردهای HSE است.
---
فصل اول: شناخت ساختار فنی لباس کار
لباس‌های کار صنعتی معمولاً از الیاف ترکیبی و مقاوم تولید می‌شوند. شناخت این الیاف، کلید نگهداری صحیح است.
| نوع پارچه | ویژگی | موارد استفاده |
| ----------------------- | --------------------------- | -------------------------- |
| کجراه (Poly-Cotton Twill) | مقاوم در برابر سایش، تهویه مناسب | صنایع عمومی و ساختمانی |
| Nomex (آرامید ضد حریق) | مقاوم در برابر حرارت تا ۳۷۰°C | صنایع نفت و گاز، برق |
| PVC-Coated Fabric | ضد آب و ضد مواد شیمیایی | پتروشیمی، رنگ‌کاری |
| Cotton 100% | راحت و قابل تنفس | محیط‌های سبک، کارگاه‌های عمومی |
| Kevlar Blend | ضد برش و ضد حرارت | برشکاری و ریخته‌گری |
هر کدام از این پارچه‌ها روش نگهداری مخصوص به خود را دارند؛ به‌عنوان مثال، شست‌وشوی Nomex با مواد نرم‌کننده یا در دمای بالا، خاصیت ضدحریق آن را از بین می‌برد.
---
فصل دوم: استانداردهای بین‌المللی لباس کار
لباس کار باید مطابق با استانداردهای جهانی طراحی و نگهداری شود:
EN ISO 13688: الزامات عمومی طراحی لباس کار (ارگونومی، دوام، تهویه)
EN ISO 11611 / 11612: لباس مقاوم در برابر حرارت و شعله
EN 343: لباس ضد آب و ضد نفوذ باران
ISIRI 2975: استاندارد ملی ایران برای لباس کار صنعتی
مطابق این استانداردها، هر لباس باید حداقل پس از ۵۰ سیکل شستشو همچنان عملکرد حفاظتی خود را حفظ کند — اما تنها در صورتی که روش نگهداری صحیح رعایت شود.
---
فصل سوم: شست‌وشوی اصولی لباس کار
شست‌وشوی نادرست، مهم‌ترین عامل کاهش عمر لباس کار است.
در ادامه، نکات فنی بر اساس نوع پارچه بیان شده است:
? پارچه‌های پلی‌کاتن (کجراه)
شست‌وشو با آب ولرم حداکثر ۴۰ درجه سانتی‌گراد.
استفاده از شوینده‌های بدون آنزیم و بدون سفیدکننده.
خشک‌کردن در سایه و عدم اتوکشی مستقیم روی لوگو یا نوار بازتابی.
? لباس ضد حریق (Nomex / Kevlar)
هرگز از نرم‌کننده یا سفیدکننده استفاده نکنید.
از ماشین لباس‌شویی با دور پایین استفاده شود.
خشک‌کردن در دمای کمتر از ۶۰ درجه.
پس از هر ۲۵ شستشو، باید خاصیت ضدحریق مجدداً تست شود.
? لباس ضد آب یا PVC
شست‌وشو با دست و آب سرد.
عدم استفاده از ماشین لباس‌شویی یا خشک‌کن.
نگهداری به‌صورت آویزان برای جلوگیری از تاخوردگی PVC.
---
فصل چهارم: نگهداری در محیط کار
- خشک و تمیز نگه‌داشتن: رطوبت طولانی‌مدت باعث رشد قارچ و کپک روی الیاف طبیعی می‌شود.
- دور از نور مستقیم خورشید: تابش مداوم باعث کاهش مقاومت پارچه در برابر پارگی می‌شود.
- عدم تماس با روغن و حلال‌ها: مواد شیمیایی به‌مرور خاصیت ضدآب یا ضدحریق لباس را از بین می‌برند.
- نگهداری در قفسه‌های دارای تهویه: برای جلوگیری از بو و رطوبت.
---
فصل پنجم: بازرسی و کنترل دوره‌ای لباس کار
مطابق اصول HSE، هر لباس کار باید هر سه ماه یک‌بار بازرسی شود.
در این بازرسی‌ها موارد زیر بررسی می‌شوند:
وضعیت دوخت‌ها و زیپ‌ها
پارگی، سوراخ یا نوار بازتابی آسیب‌دیده
آلودگی با مواد شیمیایی یا روغن
از بین رفتن رنگ یا خاصیت ضد حریق
لباس‌های معیوب باید یا تعمیر تخصصی شوند یا از چرخه استفاده خارج گردند.
---
فصل ششم: نکات تعمیر و بازسازی لباس کار
از دوخت مجدد با نخ‌های مقاوم (پلی‌استر یا آرامید) استفاده کنید.
در لباس‌های ضدحریق، وصله‌کاری با پارچه معمولی اکیداً ممنوع است.
در صورت پارگی نوار بازتابی، حتماً از نوار دارای گواهی EN 471 استفاده شود.
زیپ‌ها باید فلزی ضد زنگ یا پلاستیکی مقاوم به حرارت باشند.
---
فصل هفتم: بهداشت فردی و لباس کار
لباس کار باید شخصی باشد. استفاده مشترک از لباس‌ها احتمال انتقال عوامل بیولوژیکی را افزایش می‌دهد.
بهتر است هر کارگر حداقل دو دست لباس داشته باشد:
یکی برای استفاده روزانه
یکی برای جایگزینی در هنگام شستشو
همچنین توصیه می‌شود لباس کارهای آلوده به مواد شیمیایی جدا از لباس‌های معمولی شسته شوند.
---
فصل هشتم: خطاهای رایج در نگهداری لباس کار
- شستن لباس ضدحریق با پودرهای معمولی.
- خشک‌کردن با حرارت بالا (باعث جمع‌شدگی پارچه).
- اتوکشی روی نوار شبرنگ.
- استفاده از مواد شوینده قوی مانند کلر.
- نگهداری لباس‌های آلوده به روغن در فضای بسته.
این اشتباهات علاوه بر کاهش عمر لباس، خاصیت حفاظتی آن را از بین می‌برد و خطر حوادث را بالا می‌برد.
---
فصل نهم: اثر نگهداری صحیح بر صرفه‌جویی اقتصادی
در یک کارگاه با ۵۰ کارگر، هزینه سالانه تعویض لباس کار حدود ۶۰ میلیون تومان برآورد می‌شود.
با اجرای برنامه‌ی نگهداری صحیح، می‌توان عمر مفید لباس‌ها را از ۶ ماه به ۱۲ ماه افزایش داد،
که معادل کاهش ۵۰٪ هزینه‌های خرید مجدد خواهد بود.
به علاوه، لباس سالم‌تر به معنای ظاهر حرفه‌ای‌تر پرسنل و ارتقای برند ایمنی سازمان است.
---
فصل دهم: برندها و الیاف با دوام‌تر
| برند | نوع لباس | جنس | طول عمر تقریبی |
| ---------------- | ------------ | -------------- | ------------ |
| Dupont Nomex | ضدحریق | آرامید | ۵ سال |
| Portwest | صنعتی عمومی | پلی‌کاتن | ۲ سال |
| Siata | ساختمانی | کجراه ایرانی | ۱.۵ سال |
| Dickies | فنی و مهندسی | پلی‌کاتن ضد لک | ۳ سال |
---
? جمع‌بندی
لباس کار، نمایانگر فرهنگ ایمنی سازمان است.
اگر نگهداری از آن به‌صورت علمی و منظم انجام شود، نه‌تنها هزینه‌های سازمان کاهش می‌یابد، بلکه ایمنی و بهره‌وری پرسنل نیز به شکل قابل توجهی افزایش می‌یابد.
به یاد داشته باشید:
«لباس کار فقط پوشش نیست؛ اولین لایه‌ی دفاع در برابر خطرات محیطی است.»
